اهمیت پرداختن به تاریخ حوزه های علمیه، عالمان دینی و دست آوردهای علمی فقیهان و اندیشمندان شیعه بر کسی پوشیده نیست. در سده اخیر با کار سترگی که برخی از عالمان برای معرفی پیروان اهل بیت(ع) انجام داده اند، بعضی از شبهات پیرامون شیعه پاسخ داده شد. به عنوان نمونه می‌توان از «اعیان الشیعه» نوشته علامه سیدمحسن امین، در معرفی بزرگان و اندیشمندان شیعه از صدر اسلام تا چند دهه اخیر، و«الذریعة الی تصانیف الشیعة» نوشته علامه آقابزرگ طهرانی در معرفی آثار علمی نویسندگان شیعه و … نام برد. در این میان، کتابی که به معرفی حوزه های علمیه شیعه در طول تاریخ هزار و چهارصد ساله بپردازد، جایش خالی است.

پروژه‌ای که جامعه المصطفی^(ص) در دست اجرا دارد، حداقل به عنوان کار نخست از این دست، می‌تواند پاسخگوی منویات بسیاری از فقهاء و اندیشمندان در این راستا باشد. چنانکه حضرت آیة الله اعرافی^{«زیدعزه»} ریاست سابق جامعه المصطفی^(ص) با دیدن نسخه‌های اولیه چهار جلدی از پروژه «تاریخ الحوزات العلمیه و المدارس الدینیه عند الشیعه الامامیه» فرمودند: این طرح ایده و آرزوی بیست ساله بنده بوده است و بحمدلله گوشه ای از آن به منصهء ظهور رسیده است.

با توفیقات الهی و عنایت ویژه حضرت آیت الله عباسی (زیدعزه) ریاست محترم جامعه المصطفی(ص)  و همکاری و هماهنگی لازم مسئولان امر، بالأخص مسئولان پژوهشگاه بین المللی المصطفی(ص) تدوین 12 جلد از پروژه مذکور به پایان رسیده و اینک جلد 13 در دست صفحه بندی نهایی برای چاپ و نشر است.

جلد اول: با پرداختن به امور مقدماتی تا مدرسه کوفه در زمان امام صادق(ع) را در بر می‌گیرد.

جلد دوم: به حوزه های علمیه شیعه در بغداد و در امتداد آن تا زمان شیخ الطائفه را شامل می‌شود.

جلد سوم: به معرفی حوزه علمیه نجف اشرف اختصاص یافت.

جلد چهارم: به تبیین حوزه علمیه در سامراء، حلّه و کربلا پرداخته است.

در جلد پنجم: به حوزه های علمیه شیعه در سرزمین شام و جبل عامل پرداخته شد.

جلد ششم: به بیان حوزه علمیه نجف از ابتدا تا عصر حاضر اختصاص یافت.

جلد هفتم: به حوزه علمیه شیعه در اصفهان و توابع پرداخته شد.

جلد هشتم: به حوزه علمیه خراسان اختصاص یافت.

جلد نهم: شامل حوزه و بزرگان ری است.

جاد دهم: به حوزه علمیه قزوین اختصاص یافت.

در جلد یازدهم: حوزه طهران مطرح شد.

جلد دوازدهم: به حوزه علمیه بروجرد و آیة الله العظمی بروجردی پرداخته شد.

و جلد سیزدهم که هم اینک در حال صفحه بندی و چاپ و نشر است، به تاریخ حوزه یزد اختصاص یافت.

 

 

متذکر می شود محقق اثر جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر عدنان تنها و ناظر علمی آن، جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر عزالدین رضانژاد می باشد که با اهتمام ویژه پژوهشگاه بین المللی اللمصطفی (ص) در حال تدوین و تکمیل می باشد.